به وبلاگ معمار 2010 خوش امدید.

این وبلاگ در تاریخ 18 بهمن 1390 به روز شد.

 و مدیریت وبلاگ منتظر نظرات ارزشمند شما عزیزان میباشد.

چنانچه مطالب مربوط به این وبلاگ را در اختیار دارید به نشانی rozemeshki000@yahoo.com  ارسال نمایید.

معماری شیوه آذری ( تیموریان ) 

سرزمین آذربایجان در معماری ایران در رده نخست اهمیت جای دارد چرا که سه شیوه معماری ایران (پارسی ، آذری ،‌ اصفهانی ) از آنجا سرچشمه گرفته و به سراسر کشور رسیده است. که نخستین بار آن در زمان ورود آریایی ها به ایران شکل گرفت. اما بار دومی که آذربایجان پدید آورنده شیوه ای نو در معماری ایران شد پس از یورش خونین مغول بود. این یورش سراسر ایران را از هنرمندان و معماران تهی ساخت. هنگامی که ایلخانان مغول خواستند یا نیاز پیدا کردند که ویرانی های نیاکانشان را باز سازی کنند یا دست کم به خاطر نیازی که به کاخ و خانه و حمام و... در پایتخت خود داشتند ، معماران را از سرزمیین خود فرا خواندند. این بار از آمیزش ویژگی های معماری مرکز ایران و جنوب با سنت ها و روش هائی که از روزگاران کهن ، بومی آذربایجان شده بود ، شیوه معماری پدید آمد که به درستی نام « شیوه آذری » به خود گرفت و در سراسر ایران و کشورهای همسایه به کار رفت.

شیوه آذری دارای دو دوره است : دوره نخست از زمان هولاکو و پایتخت شدن مراغه و دوره دوم آن از زمان تیمور و پایتختی سمرقند آغاز می شود.

ویژگی های معماری شیوه آذری

1. افت کیفیت در ساختمان سازی

2. اشتباه در معماری ( به علت از بین رفتن معماران و هنرمندان زبده )

3. رواج پیمون بندی (به علت نیاز شدید کشور به ساختمان سازی )

4. ساخت ساختمان های چهار ایوانی

ویژگی های تزئینی این دوره

1. ساخت گنبد های خیاره ای ( مقبره گوهرشاد )

2. ارتفاع زیاد گریو گنبد.

3. اجرای تزئین بعد از اتمام سفت کاری

4. ادامه یافتن مناره تا روی زمین ( مسجد گوهرشاد)

5. رواج استفاده از کاشی های هفت رنگ و معرق

گنبد سلطانیه ، مسجد جامع یزد ، مسجد علیشاه ، مسجد گوهر شاد ، مدرسه غیاثیه ، مسجد کبود و ...

آثار بازمانده:
ویلبر فهرستی مشتمل بر بیش از 100 اثر ساختمانی با توصیف موجز هر یک همراه با تصاویری از آنها عرضه کرده است. برخی از این آثار عبارتند از: شاه ‎چراغ (شیراز)، امامزاده یحیی (ورامین)، میل‎رادکان (88 مشهد)، پیر بکران (لنجان اصفهان)، غازانیه (تبریز)، رَبع رشیدی (تبریز)، جامع نطنز، آرامگاه شیخ عبدالصمد اصفهانی (نطنز)، آرامگاه محمد الجایتو (سلطانیه)، جامع علیشاه (تبریز)، هارونیه (طوس)، مسجد جامع ورامین، شبستان مقبره امام‎ رضا(ع)، مقبره حمداللّه مستوفی (قزوین)، مسجد جامع سمنان، سردر مسجد جامع اصفهان.
پیرنیا با توسّعی که در دامنه زمانی این سبک قایل است شاهکارهای بازمانده آن را چنین می‎شمرد: آرامگاه خدابنده، مسجد گوهرشاد، جامع ورامین، جامع یزد، جامع نطنز، مسجد خواجه نصیر مراغه و شمار بسیاری از امامزاده‎ها که در زمان صفویان به آرایش آنها افزوده‎اند.

مسجد جامع یزد

بدون تردید مسجد جامع کبیر یزد یکی از شاهکارهای بدیع معماری مساجد ایران به شمار می آید که تزئینات زیبا و منحصر به فرد آن جلوه ای ستودنی به آن داده است. این بنا مشتمل بر یک ایوان رفیع، گنبدخانه، دو شبستان تابستانه در طرفین آن دو گرم خانه در ضلع شرقی و غربی و یک صحن بزرگ مستطیل شکل و دو پایاب است

گنبد علویان

این بنا شیوهظای رازی و آذری دارد و در مرکز شهر همدان قرار گرفته است با نقشه مربع شکل.

در مورد اینکه این ساختمان در زمان سلجوقیان ساخته شده یا در دوره مغول، اختلاف عقیده وجود دارد.ساختمان دارای خصوصیاتی است که بی شباهت به دوره سلجوقی نیست. طرح های هندسی سفالی و کتیبه های دارای حروف سفالی و طرح آجر چینی شبیه کار سلجوقیان در مراغه است و حتی شباهت بیشتری به جزئیات تزئینی مقبره مومنه خاتون در نخجوان دارد.

در این ساختمان طرح ها و تزئینات مفصلتر و پرکارتر از دوره سلجوقی به شرح زیر دیده می شود:

اول نحوه شکستن صفحه دیوارهای داخلی و خارجی و درآوردن طاق نما و طاقچه های سه بعدی از آنها است.

دوم کثرت نیم ستون ها و قالبگیرها،

سوم تزیینات گچبری است که در آن نقش های معمولی دوره سلجوقی به طریقی شبیه به نقشه های دوره مغول به کار برده شده است. گچبری برجسته در انحناهای معکوس زیاد مانند آن است که از حاشیه خارج می شود و با مقایسه، دقت ، ظرافت، و نازک کاری سلجوقی سست به نظر می آید

حرم امام رضا

مجموعه بناهای حرم مطهر حضرت رضا ( ع ) مثل مسجد جامع اصفهان موزه معماری ایران است. در این مجموعه از شیوه های مختلف آثاری مشاهده می شود، اما قسمت اعظم آن از شیوه آذری و اصفهانی است. بسیاری از قسمت های مجموعه در طول تاریخ از بین رفته که 25 سال قبل بکلی بازسازی شده است. آستان قدس رضوی شامل مجموعه بناهای زیر است: حرم مطهر که در زیر گنبد طلا قرار دارد، صحن عتیق، صحن جدید، مسجد عظیم گوهرشاد، مدرسه پریزاد، مدرسه بالاسر، مدرسه دو در، موزه و کتابخانه، آرامگاه شیخ بهایی، دارالحفاظ، دارالسیاده، توحید خانه، مسجد بالاسر، گنبد الله وردیخان، دارالضیافه، گنبد حاتم خانی، دارالسلام، دارالسرور، مدرسه میرزا جعفر، مدرسه مستشار، سقاخانه زرین.

مسجد کبود تبریز

این مسجد یکی از معروفترین مساجد ایران است. نام دیگر این مسجد مسجد جهان شاه است زیرا در زمان ابوالفظر جهان شاه از طایفه قراقویونلو در قرن نهم هجری ساخته شده است.

به دلیل کاربرد زیاد کاشی به رنگ های لاجوردی و آبی در نماسازی، مسجد نام کبود را به خود گرفته و به جهت آب و هوای سرد تبریز این مسجد یکی از مساجد تمام مسقف ایران است. ایوان ورودی آن مانند مساجد دوره مغول و تیموری جلوتر از دیوارهای اطراف آن است. سطح بنای مسجد از کوچه اصلی به ارتفاع 5 پله بلندتر است. کتیبه های مسجد با خط ثلث و نسخ بسیار عالی نوشته شده و قبلا" 9 گنبد بر روی قسمتهای مختلف بنا و بخشهای گوناگون داشته و بناهای الحاقی دیگر نیز ضمیمه آن بوده است که به دلیل وقوع چند زلزله و عدم توجه سلسله های بعدی قسمتهای زیادی از آن تخریب شده است و اثری از آن ها باقی نیست. جهانشاه و تعدادی از خانواده او که توسط اوزون حسن پادشاه آق قویونلو قتل عام شدند در این مسجد مدفون هستند.

بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی

شیخ صفی الدین اردبیلی، جد شاه اسماعیل صفوی و از مشایخ و عرفای بزرگ ایران است که پس از وفاتش در همان خانقاهی که در آن زندگی می کرده به خاک سپرده می شود. ( قرن 8 هجری قمری ) شاه اسماعیل صفوی نیز پس از فوت در نزدیکی شیخ صفی دفن می شود و مقبره ای برای او ساخته می شود و بسیاری از بزرگان و بستگان سلسله صفوی در اطراف بقعه به تدریج دفن می شوند: به این ترتیب مجموعه ای به وجود می آید که پادشاهان صفوی از جمله شاه طهماسب و شاه عباس در توسعه و احیاء این مجموعه کوشش می نمایند.

آثار معروف این مجموعه عبارتند از: گنبد معروف به الله .. الله که بر روی قبر شیخ صفی قرار دارد، گنبد مقبره شاه اسماعیل، گنبد مقبره حرم خانه، گنبد چینی خانه که محلی برای نگهداری انواع ظروف چینی است که ابعاد ظروف در دیوار تعبیه شده است.

مسجد جامع عتیق شیراز

بنای اولیه این مسجد را به عمرولیث صفاری ( قرن سوم ) نسبت می دهند. این مسجد به نام های عتیق ، مسجد جمعه، مسجد جامع و مسجد آدینه نیز نامیده می شود و قدیمی ترین مسجد جامعی است که در فارس بنا شده است.

آستانه شاه نعمت الله ولی در ماهان کرمان

آستانه شاه نعمت الله ولی در روستای ماهان در فاصله چهل کیلومتری کرمان و در کنار راه اصلی کرمان به بم قرار گرفته است. این بنا در عین سادگی به دلیل جنبه های روحانی و عرفانی آن، دارای ارزش تاریخی است.

گنبد فیرو زه ای آن با نقش های هندسی در حاشیه کویر مانند ستاره ای می درخشد. دارای دو صحن در امتداد یکدیگر است که گنبدخانه در وسط آن ها قرار گرفته است

شهر سلطانیه

در محل کنونی دهکده سلطانیه و در میان خانه های روستایی، بنای گنبد سلطان محمد خدابنده با عظمت تمام خود نمایی می کند. در زمان ایلخانان مغول، در این ناحیه شهری به وجود آمد که با سرعت شگفت آور در شمار یکی از آبادترین شهرهای جهان قرار گرفت. در این منطقه مرتع و چمن زاری طبیعی سطح زمین را پوشانده که از زمان های گذشته چراگاه احشام و مرکز پرورش اسب و محل تشکیل اردوگاه بوده است. نام قدیمی این محل را در زمان ایلخانان به ترکی مغولی « قنقورآلانگ » یعنی چمن زار یا شکارگاه شاهین می گفتند و در طول سال و در فصل های مقتضی ایلخانان و سرداران آن ها هنگام رفت وآمد بین آذربایجان و عراق مدتی در آنجا توقف می کردند. ارغون خان که از نیمه قرن هفتم حکومت داشت درصدد برآمد در این محل شهر جدیدی بسازد و با این فکر ساختمان حصار شهر را شروع کرد لیکن عمر وی وفا نکرد و کار بنای شهر ناتمام ماند تا اینکه فرزند کوچکش اولجایتو که در اوایل قرن هشتم هجری قمری بعد از برادر خود غازان خان به پادشاهی رسید، کار پدر را دنبال کرد و به احداث شهر جدید پرداخت. اولجایتو به واسطه نفوذ یکی از زنانش به دین اسلام گروید و نام محمد را برخود نهاده و در اعتلای شعائر این دین کوشش فراوان کرد. اولجایتو دستور داد تا مهندسان و معماران و سایر اهل فن از تمام کشورهای تابعه او روانه آن دیار شده در آن جا اقامت کرده و به کار بنای شهر بپردازند. طرح و نقشه شهر به وسیله وزیر دانشمند او خواجه رشید الدین فضل الله انجام گرفته بود. او فرمان داد بناهای بسیاری شامل مسجد و کاخ و دارالشفاء و مدرسه و ... بسازند. مسجدی که به خرج سلطان بنا گردید، از مرمر و چینی ساخته شده بود. قصر شاهی شامل یک کاخ اصلی بود به صورت یک کلاه فرنگی بزرگ ( تک بناهای ایوان دار که اطراف آن ها باز و سقف شیبدار هرمی شکل مانند کلاه فرنگی دارند ) که اطراف آن را از دوازده کاخ کوچکتر احاطه کرده بود. تمام این مجموعه در حیاطی قرار داشت که از سنگ مرمر مفروش شده بود. از میان تمام ساختمان های این شهر جدید، بنای باشکوه تر و عظیم تر بنای آرامگاهی است که به دستور سلطان در مرکز شهر برای او ساخته بودند.

به این ترتیب سلطانیه، بعد از تبریز بزرگترین و پرجمعیت ترین شهر امپراطوری وسیع ایلخانی گردید. شهر سلطانیه به همان سرعتی که به وجود آمد و رونق گرفت، پس از سقوط دولت ایلخانی که با مرگ سلطان ابوسعید روی داد، راه زوال پیش گرفت. شهر با عظمت سلطانیه با همه حوادث طبیعی و دگرگونیهای سیاسی تا پایان دولت صفوی هنوز به صورت شهر کوچکی با نعمت فراوان مطرح بود.

اکنون تنها اثر مهمی که از آن همه بناهای باشکوه عهداولجایتو در شهر سلطانیه به جای مانده بنای عظیمی است که به گنبد سلطان محمد خدابنده معروف است. اولجایتو پس از طرح سلطانیه فرمان داد تا آرامگاهی به همان عظمت برای او در مرکز شهر بسازند. طرح بنا هشت گوش است و بنایی که اکنون به نام تربت خانه معروف است، به آن افزوده شد.

ارتفاع بنا از نوک گنبد تا کف زمین در حدود 52 متر و قطر داخلی آن نزدیک به 25 متراست  و ضخامت دیوارهای اصلی که پایه های بنا را تشکیل می دهد، به هفت متر میرسد. گنبد آن دو پوسته پیوسته است. دیواره های اصلی بنا اگر چه قطور بوده و ضخامت آن ها به 7 متر می رسد. ولی وجود 8 طاق رفیع وسیع که دیوارها را از هم جدا می سازد، باعث شده که بنا خشن جلوه نکند. در هشت گوشه فوقانی بنا، هشت مناره ظریف وجود داشته که گنبد را دربرگرفته و این منظره از دور شکل جالبی دارد. امروزه از این هشت مناره فقط بقایایی برجای مانده است تمام سطح گنبد پوشیده از کاشی های فیروزه رنگ بوده و قسمت تحتانی و قاعده گنبد با خطوط کوفی مربع با کاشی گره سازی شده و تا زمان ناصرالدین شاه ( تقریبا" یک قرن پیش ) تمام تزئینات کاشی کاری گنبد دست نخورده باقی مانده بود. لکن امروزه قسمتهای زیادی از آن فروریخته است. تمام بدنه مناره ها که در اطراف گنبد قرار داشت و همچنین مقرنس کاریهای قسمت فوقانی دیوارهای خارجی از کاشی های فیروزه ای و کبود و لاجوردی تزئین یافته بود که اکنون قسمتهایی از آن که از دسترس خارج بوده محفوظ باقی مانده است. در ضلع جنوبی بنای اصلی، بنایی چهارگوش ساخته شده که امروزه به نام تربت خانه معروف است و اولجایتو در آنجا دفن شده است. به طور خلاصه می توان گفت بنای گنبد سلطانیه اوج تکاملی از سبک معماری آذری در ایران است. این بنا جزو بهترین آثار معماری ایران بوده و مورد توجه مه کارشناسان معماری و هنری جهان است.

دوره تیموری و سبک آذری

همانطور که در بحث شیوه رازی بیان شد، به دلیل طولانی شدن حکومت سلجوقیان و همچنین وسعت قلمرو آنها تقریبا" اکثر بناهای رازی مربوط به سلجوقیان است. در شیوه آذری نیز پس از حمله مغول و ویرانیهای آن غیر از تعدادی بنا در شهرهای مراغه و تبریز و سلطانیه اکثر بناهای این شیوه در عهد تیمور و جانشینان او ساخته شده اند. چون ماوراءالنهر آسیای میانه ( خراسان شرقی ) و افغانستان جزو قلمرو تیمور بودند، لذا تعدادی از این بناها در این شهرها قرار دارند. تیمور با آنکه مانند گذشتگان خود بسیاری از بناها را ویران و مردم شهرها را قتل عام کرد، لکن بسیاری از شهرها و اماکن مقدس را از ویرانی مصون داشت. هنر و معماری در دوره تیموری به اوج تازه ای از کمال رسید که مرکز آن سمرقند بود. تیمور مهندسان ماهر و معماران کارآزموده و هنر مندان مختلف را از سراسر قلمرو پهناور خود به خدمت فرخواند و در سمرقند بسیاری از بناهای شایان توجه را بنا کرد. در ایران بویژه در خراسان کنونی نیز تعدادی بنای باشکوه احداث کرد که امروزه از شاهکارهای معماری ایران به شمار می روند که به شرح مختصری درباره آن ها پرداخته می شود:

مدرسه غیاثیه خرجرد یا خرگرد:

 این بنا در نیمه قرن نهم هجری در شهرستان خواف ساخته شد. بنا از نظر معماری یکی از بناهای مهم شیوه آذری است. این مدرسه توسط قوام الدین شیرازی از معماران معروف و برجسته عهد تیموری و پسرش غیاث الدین ساخته شد. بنا برجستگی ها و فرورفتگی های متنوع و پلان جالبی دارد و دارای نسبتهای دقیق چهارایوانی است. حیاط آن چهارگوش و دارای گچبری ها و کتیبه سازی های زیبا و مقرنس های پرکار و تودرتو است. نمای درخور ستایش آن کوتاه و پهن می نماید، درعمق سردری برازنده قرار دارد.تمام نمای ساختمان حالتی افقی و خوابیده را القا می کند که شیوه ای تازه در معماری عصر تیموری است.

مسجد گوهرشاد مشهد:

 در مجاورت مرقد مطهر حضرت امام رضا ( ع ) مسجدی عظیم و زیبا که بانی آن گوهرشاد خاتون یا گوهرشادآغا همسر شاهرخ پسر تیمور است، ساخته شد. سردر آن شیوه سمرقندی دارد که مزین به تزئینات تورفتگی و پیش آمدگی است که عمق و نیرو به بنا می بخشد. مناره های ضخیم برج مانند که در کنار گوشه های خارجی نمای سردر و به صورت برجسته قرار گرفته تا زمین ادامه دارد. سراسر نما و طاق نماهای حیاط از بهترین نوع آجر لعابدار و کاشی معرق پوشیده شده است. معمار آن قوام الدین شیرازی است که بانی بسیاری از بناهای عصر شاهرخ پسر تیمور است. بنا مربوط به دوره دوم شیوه آذری است. قسمت اعظم بنا ( گنبدخانه و ایوان آن ) در سی سال اخیر به کلی بازسازی و کلا" از بتون ساخته شده اند.

در دوره دوم شیوه آذری تعداد زیادی بنا در خارج از ایران کنونی و در

خراسان بزرگ ( آ سیای میانه ) ساخته شده است که تماما" در قرن نهم ساخته شده اند که بعضی از آنها عبارتند از:

مجموعه آرامگاه های شاه زند سمرقند که بناهای مقبره ای هستند و تزئینات و ملحقات آن تماما" شیوه آذری دارند،

مسجد بی بی خاتون در سمرقند،

گور امیر در سمرقند که معمار آن را محمدبن اصفهانی ذکر کرده اند، مدرسه گوهرشاد در هرات افغانستان که به وسیله معمار معروف قوام الدین شیرازی ساخته شده است،

مدرسه الغ بیک در سمرقند،

مقبره ابونصرپارسا در غزنین افغانستان،

مسجد بزرگ کالبان و مناره معروف آن در شهر بخارا،

مدرسه میرعرب در بخارا،

مسجد و مدرسه طلاکاری در سمرقند،

کاخ مجلل تیمور در زادگاهش کش که نزدیک به بیست سال طول کشید بسیار باشکوه بوده و خرابه ها آن هنوز باقی است،

مصلی و مدرسه هرات در افغانستان و بسیاری از بناهای دیگر.

شیوه خراسانی
حدود قرن 1 تا 4 ه.ق
بناهای زیادی وجود ندارد
مساجد زیاد ساخته شد و تا قرن ها کاخ نمی شاختند
در اوایل قرن 2 ه.ق ابومسلم خراسانی قیام می کند و به دستور وی در خراسان مساجد بسیاری به نام مساجد شبستانی/بومسلمی/عربی ساخته شد.

ویژگی معماری
مردم واری بناها
دور شدن از تزیینات چه در داخل و چه در خارج
اندک تزیینات موخود هم ادامه ساسانی است اما بسیار کم رنگ‌تر
چفدها در ابتدا همان مازه دازهای ساسانی بود و سقف طاق آهنگ
استفاده از گنبد به خاطر ارتفاع زیاد کم تر مصرف می شده است
بوم آورد بودن مصالح

سیر شکل‌گیری مساجد
مساجد شبستانی
آتشکده هایی که دیوار رو به قبله آنها بسته می شد
مساجد گیری م/ مسجد نیریز
در دوره های بعد منبر و محراب اضافه شد

مسجد فهرج
پوشش طاق آهنگ
در قسمت های شمالی پوشش نیم گنبد
منار در دوره سلجوقی اضافه شد
نما از سیم گل(ماسه+خاک رس سرند شده+خاک کاه تمیز)
چفدهای دالبری و شکنجی
ارتفاع نسبت به طول و عرض کمی بیشتر است( بر عکس صدر اسلام که ارتفاع زیاد نیست)
چفدهای هلالی و مازه دار

تاریخانه دامغان
اول قرن 4 ه.
چفدها به مرور تغییر کرده و اکنون جناغی
به شبک پارتی آجرنشینی شده
ستون ها قطور و گرد 1.5 تا 2 متر و ارتفاع 3 متر
منار در دوره سلجوقی ، فاصله دار تا مسجد
دهانه میانی شبستان اصلی بلندتر و بزرگتر
ستون ها از نما جلوتر است و تا بام ادامه می یابد

مسجد جامع اصفهان
سنگ بنا در شیوه خراسانی و بعد از 70 سال کاملا تغییر می کند
یک پایه ستون از دوره ساسانی در این مکان پیدا شده است
بنای اولیه خشتی بوده است

مسجد جامع نایین
به شیوه رازی نزدیک است
مسجد اولیه شبستانی بوده
حیاط کوچک کاملا مربع
آجرکاری زیبا در نما
گچ بری در نزدیکی محراب
ستون ظریف و باریک
اولین منار داخل مسجد/ دوره سلجوقی
اولین بار مقصوره در اینجا شکل می گیرد(تزیینات نزدیک محراب)
بعدها کمرپوش اضافه می شود
اولین تبدیل هلالی به جناغی
تکمیل تزیینات در دوره سلجوقی
گچ بری الوان

مسجد جامع نیریز
یک ایوان عمیق-طاق آهنگ
به مرور تغییر کرده/اکنون 2 ایوانی
اولین نمونه های هنر و معماری اسلامی ایران در منطقه خراسان شکل گرفت .
( قرن اول هجری و از ابتدای پذیرش دین مبین اسلام از سوی ایرانیان )
نظر به منطقه ای بودن در شیوه معماری خراسانی ، می توان آنرا از قرن اول تا چهارم هجری یعنی زمان آل بویه و دیلمیان ادامه داشته است . گروهی آنرا ادامه شیوه پارتی دانسته و در مورد مساجد ، به نام سبک شبستانی می شناسند .
مساجد اولیه اسلام در خراسان با الهام از مسجد اانبی در یک فضای چهار گوش ، با شبستانی در جهت قبله به وجود آمده است و سقف تنها شبستان آنها نیز برای ایجاد سایه بان و بعدها جلوگیری از آب باران با مصالح ساده پوشیده شده است . ( شبستانی )
مسجد النبی در زمان حضرت رسول اکرم ( ص ) در ابتدا ، از پایه ستون که از نخل خشک همان جایی که ناقه¹ ایستاد ، سایه بانی از عناصر ساده بنا گردید .

در مجموع خصوصیات شیوه خراسانی عبارتند از :
. سادگی تا مرز امکان . 2. استفاده از مصالح محل . 3. در حد نیاز و امکان .

مهمترین بناهایی که در حال حاضر در این سبک در دسترس هستند به شرح زیر می باشند :
. مسجد جامع فهرج ( از نیمه قرن اول هجری
. مسجد تاریخانه دامغان ( تاری در زبان ترکی به معنی خدا است
. اصل مسجد جامع اصفهان . ( مسجد اولیه
. مسجد جامع ابرقو
. مسجد جامع نائین.
. مسجد جامع میبد .
. اصل مسجد جامع اردستان .
. اصل مسجد جامع نیریز .


مسجد جامع فهرج ( شیوه خراسانی

این مسجد در 22 کیلومتری یزد در قریه ای به نام فهرج ، سر راه قدیم یزد به کرمان است و تک مناره گلی آن از فاصله دور دیده می شود .
بنای این مسجد مربوط به قرن اول هجری و مانند مساجد صدر اسلام و دارای طراحی بسیار ساده و بی پیرایه و احتمالاً جزء مساجدی است که تا کنون در ایران شناخته شده است .
سبک و شیوه معماری آن را به شیوه پارتی و خراسانی می دانند . بنا تماماً از خشت خام ساخته شده و پوشش دیوارها کاه گل است .
مسجد شبستانی است و سه دهانه دارد که دهانه میانی بزرگ تر از دو دهانه چپ و راست است . قوس ناری¹ و طاق آهنگ² است و در قسمت شمالی مسجد که در حال ویرانی بود ، مرمت شده است .

خلاصه ای از ویژگی مسجد فهرج :
. تک مناره گلی .
. قرن اول هجری .
. ساده و بی پیرایه .
. پارتی و خراسانی .
. تماماً خشت خام .
. پوشش کاه گل .

آن را اولین بنایی می دانند که به قصد مسجد ساخته شده است، زیرا تا این زمان مساجد اکثراً بناهای تغییر کاربری یافته، مانند آتشکده های زمان ساسانی بوده اند که با ورود اسلام به ایران، با تغییراتی چند در ساختارشان به مسجد تبدیل شده اند. اما ظاهراً مسجد فهرج خود بدین منظور شاخته شده است. تا این زمان عناصر و تأثیرات معماری ساسانی بخوبی در ساخت این بنا قابل مشاهده است. پلان این مسجد همانند سایر مساجد ساخته شده در این دوره، بسیار شبیه پلان مساجد شاخته شده در قرون اولیه اسلام در کشورهای عربی بوده است، و در مجامع علمی مغرب زمین، این سبک به نام سبک عربی مشهور است.
نمای بنا یا سیمگل (مخلوطی از گل رس ‚ ریگ روان و خاکه کاه) اندود شده است ‚ البته در اینجا به جای کاه که در این روستا کمیاب بوده ‚ از ژاژ (خرشتر) آسیاب شده استفاده شده که همین امر آن را از آسیب موریانه حفظ کرده است . در روی نمای حیاط ‚ چند طاقچه و کارو با طاقی شکنجی (دالبری) دیده می شود . یکی دیگر از خصوصیات جالب این مسجد ‚ نقش درگاه های ساسانی است که با گچ بر روی دیوار شرقی اجرا شده است . در انتهای شمال راهروی غربی و نیز درگاه های حجره ها ‚ کنگره های تزیینی اجرا شده است.

مسجد تاریخانه دامغان
نقشه کلی مسجد ساده و بی پیرایه و شبیه یک حیاط اندرونی است . ساختار کلی این مسجد و مصالح آن در حین سادگی شبیه طرح بناهای دوران ساسانی است و نوع آجر چینی آن و ابعاد آجرهای آن قرمز رنگ و ستون ها بیشتر شبیه طرح بناهای دوران ساسانی نیز می باشد . در رواق های اطراف حیاط دهانه وسط نسبت به دهانه های دیگر ارتفاع بیشتری دارد .
در زمان بازسازی مسجد در قرن سیزدهم هجری‌، به جای طاق‌های مازه‌دار (بیضوی) اصلی که اغلب فرو ریخته بودند‌، طاق‌های نوک‌تیز جناغی بنا شدند، هر چند که در بخش‌هایی از بنا‌، نمونه‌هایی از طاق‌های مازه‌دار اولیه به چشم می‌خورد.

مناره مسجد تاریخانه که در سال 420 هجری به مجموعه اضافه شد و دارای تزیینات آجری بسیار زیبا به شیوه سلجوقی می‌باشد.

مسجد جامع نائین ( شیوه خراسانی ) :

یکی از بناهای شیوه خراسانی ( شبستانی ) است . قدیمی ترین قسمت مسجد مربوط به شبستان جنوبی است .
تغییرات زیادی در دوره های بعد از جمله در زمان آل بویه در آن دیده شده ، لذا مسجد ترکیبی است از شیوه خراسانی و رازی را نشان می دهد .

مسجد جامع نیریز ( شیوه خراسانی
این مسجد در اصل شیوه خراسانی داشته ، بعدها ملحقاتی به آن اضافه شده است. طرح اولیه این مسجد شبستانی در جنوب ، و ایوانی در مقابل شبستان داشته است . گروهی از کارشناسان عقیده دارند که قبل از آن ، این مسجد آتشکده بوده است .
مسجد جامع کبیر نی‌ریز، یکی از کهن‌ترین مسجدهای ایران و به باور برخی از آتشکده‌های زرتشتیان بوده که در دوره اسلامی به مسجد تبدیل شده است. ایوان‌های به جا مانده از این مسجد به شیوه معماری دوره  ساسانیان ساخته شده است.
این مسجد یکی از بناهای تاریخی و از قدیمیترین مساجدی است که در سده های نخستین اسلامی بنا شده است . برخی این مسجد را آتشکده دانسته و گفته اند که در دوره ساسانیان آتش مقدس را از آتشکده کاریان به آنجا می آوردند. در اینکه در نی ریز آتشکده بوده تردیدی نیست اما اینکه این مسجد در مکان آتشکده بنا شده جای تردید است

استاد پیرنیا

درسال 1301 در نائین یزد متولد شد.

دوران ابتدایی را در مدرسه مبارکه اسلام درس خواند و بعدا مدارس دولتی تاسیس شد که به نام های نمره 1 و نمره2 معروف بود واو در مدرسه نمره 2 شروع به تحصیل کرد.

دوران دبیرستان را به مدرسه ایرانشهر رفت.

مرحوم ماکسیم موسس مدرسه ایرانشهر بود و واقعا با معماری ایران آشنا بود .

دوران کودکی

دوران کودکی را در یزد بود و شهر یزد را موزه معماری میدانست .

در مدرسه به علت سختگیری او را فلک میکردند و او بعضی ازآن روزها را به مدرسه نمیرفت و به جای مدرسه به خرابه ها پناه میبرد وآن جا را با دقت کامل جست و جو می کرد.

در تابستان برای فرار از گرما به شیر کوه می رفتند و ویلایی را اجاره میکردند.

باقوطی کبریت خشت درست میکرد و آن را جلوی آفتاب خشک میکرد و از شاخه های درختان برای تیر ریزی استفاده میکرد و از مقوا برای در و پنجره کمک میگرفت و شکل کلی ان یک ماکت زیبا بود.

دوره دبیرستان

دوره دبیرستان با استادان زیادی در یزد آشنا شد.

در دوره استادان جمع میشود و از آنها سوالاتی میپرسید و پلیسها آنها را متفرق می کردند او با تلاش استادان را پیدا میکرد و سوالات را از آنها میپرسید اساتید هم با انگشت روی زمین کروکی مسائل را میکشیدند .

دوران دانشگاه

در سال1317-1318 درز امتحانات کنکور دانشکده هنرهای زیبا قبول شد.

در سال1317مدرسه ای به نام مدرسه عالی معماری در وزارت پیشه و هنر به دست مرحوم کمال الملک به ریاست آقای ابوالحسن صدیقی تاسیس شد.

شرایط ورود به هنرستان دارا بودن گواهی نامه دوره کامل متوسطه شعبه علمی بود.

دوره تحصیل آن 4 سال تعیین گردید.

در سال1319 آقایان آرشیتیک فروغی و دوبرول به تصمیم وزاذتخانه های پیشه و فرهنگ وهنر دانشکده معماری و هنر به دانشکده منتقل شد و به اسم دانشکده هنرهای زیبا در مدرسه مروی مستقر کردید.

در 20/7/1319 دانشکده به ریاست آقای آندره گدار افتتاح شد. مکان دانشکده ابتدا به صورت هنرستان در مدرسه ایران و آلمان در نزدیکی موزه ایران باستان بود و بعدها به صورت دانشکده درآمد.

پس از مدتی مدرسه مروی را ترک کرد وبه دانشکده فنی دانشگاه تهران منتقل شد.

قسمتی از خاطرات پیرنیا

قسمت شمالی زیر زمین دانشکده را به ما اختصاص دادند.

در دانشکده رسم بر این بود که به روش شکل یونانی را کپی کنند و من بر خلاف آنها طراحی پاسیو وایوان را انتخاب کرده و نمره اول شدم.

همزمان با تحصیل برای به دست آوردن خرج تحصیل در خارج از دانشکده ، داستانهای کوتاه در مجلات

می نوشتم ، بر اثر سوء تفاهمی که در دانشکده پیش آمده بود یک عده به نوشتن مقالاتی علیه آندره ریئس دانشکده پرداختند. بعد گویا او درباره نویسندگان مقالات سوال کرده بود و به او نام مرا داده بودند.

در آن زمان طراحی حمام را در دست داشتم خیلی ها کارم را تمجید میکردند ولی آندره کار مرا دید و گفت اگر تو مانسار (معروف فرانسه ) شوی من تو را فارغ التحصیل نمی کنم . من هم برا ی همیشه آنجا را ترک کردم.

پس از دانشگاه

پس از ترک دانشگاه در وزارت فرهنگ (آموزش و پرورش) شاغل شدم طراحی مدارس را انجام می دادند

در اول به من چند طرح داده شد که با طرح ایرانی ساختم.

بعدها در وزارت و فرهنگ کارهای دفتر فنی را به من دادند و طرح ها را می کشیدم در انتخاب مصالح و قیمت آن دقت میکردم.

10-15 مدرسه را در ظرف 3 ماه ساختم نقشه بعضی از مدارس را پشت کاغذ یا قوطی سیگار میکشیدم.

به خاطر سرعت عمل و قیمت پایین پیرنیا را معجزه گر می نامیدند

در سال1344 به وزارت فرهنگ وهنر رفتم در یک هفته از دو یا سه استان بازدید می کردم خوشبختانه در استانها افرادی کار آزموده داشتم.

در ترمیم و مرمت مساجد هم نقشی داشتم.

در شاه عبدالعظیم به آینه کاری ها دقت میکردم و ترک بین آن را دیدم که در پشت آن کار آجری فوق العده ای را دیدم وپس از مشکلاتی آن را بیرون آوردم کتیبه ای پیدا کردم که که پشت آن پوست آهویی بود که در آن با خط کوفی قسمتی از قرآن را نوشته بودند که من آن را تحویل موزه دادم.

مسجد فهرج

بعضی ها گفتند مسجد فهرج را پیرنیا یافته است ولی وی گفت که در آنجا گذر میکردم که مردم ما را با ماشین سازمان حفاظت آثار باستانی دیدند و از ما خواستند که یک مسجد را بسازیم و ما به علت نداشتن بودجه از این کار معذور بودیم که بعد از اسرار مردم ما به ان مسجد کهنه رفتیم و من آنجا مبهوت ماندم آن بنا،بنای ساسانی بود در آن تمام اصول ساخت رعایت شده آنچه دریافتم این بود که مسجد در نیمه اول قرن اول هجری ساخته شده و اما معماری آن نسبت به پیش از اسلام تغییر نیافته و میتوان آن را شیوه خراسانی نامید.

در گذشت آن استاد در سال1376 بود.

یاد و خاطراتش گرامی

میس ون دروهه

در 1886 به دنیا آمد.

بین سالهای 1908تا1911در دفتر پیتر بهزنس .

با استفاده از شیشه و آهن کارهای خود را اجرا میکرد.

میس تاثیر جدی گذاشت در همان دوره بود که کارهایش را با این دو عنصر اجرا میکرد.

میس بیشتر آثار خود را به روش معماری آجری و اسکلت فلزی و تیر آهن به اجرا در آورده است.

پیتر کارتر 10 سال تجارت با میس را داشت . مشخصهع کارهای او از شیشه و فلز است.

اعتقادات:

سوالاتی که ماهیت کلی را دارا هستند میتوانند مشخصه بارزی از پیشرفت معماری باشد.

کارهای وی:

در سال1974 ،5 سال بعد از مرگش کتابش چاپ شد و در سال1999مورد چاپ مجدد قرار گرفت.

وقتی کارهای میس به صورت اصلی چاپ شد در خیلی از فضاهای مرکز شهری ساختمانهای میس مجددا مرمت شدند.

15 سال قبل از مرگ میس زمان خوبی برای وی بود که شامل طراحی و ساخت ساختمان دریایی در نیویورک و گالری ملی جدید در برلین بود که برنامه چند ساختمان بزرگ دیگر در مرکز شیکاگو ، مونترال و ترنتو هم جز و آنها بود.

آثار وی:

خانه فارنورث در دشتهای شمال غربی

وازلی آپارتمان های مشرف به دریا شیکاگو

پاویلیون بارسلون(آلمان)

کلیسای دورهام

میس ون دروهه فارغ التحصیل IIT در سال 1957-1958

وفات وی:

در17آگوست سال1969در شیکاگو از دنیا رفت.

معماری چین

شی هونگ دی : اولین امپراطور

بخشی از دیوار چین و کاخ امپراطوری پکن در عصر سلسله ای مینگ ساخته شد.

سکونت گاههای اولیه ی چین :   گودال هایی به شکل دایره

با پیشرفت فنه ساختمان سازی گودال ها به خانه هایی از خشت و گل تبدیل شد.

خانه های دوران هان به صورت خانه های امروزی بوده و فقط انحنای بام تغییر کرده است.

اجزای اصلی ساختمان

تالار چهار گوشه زیر یک بام نوک تیز با قرنیزهای نگهدارنده و ستون های چوبی و دیوارها نقش

تیغه ی جداکننده داشته اند.

در خانه های مسکونی ، مدخل اصلی به وسیله مانع ارواح حفاظت می شده ودر دوره های بعدی

نیز رواج داشته است. شیطان و ارواح پلید روی خط مستقیم حرکت می کنند و دیوار مانع ورود آنهاست

مغولان در قرن13 پکن را تصرف کردند و یک رهب بودائی به نام (هونگ وو) قیام علیه مغولان را بر

عهده داشتند و سلسله ی مینگ را تاسیس کردند.

سقف خانه ها از جنس کاشی

بام نیز از جنس آجر و کاشی

با شکوه ترین معابد چین   : بودائی

مهمترین معبد بودائی   : بودای خفته   : نزدیکی کاخ تابستانی خارج پکن

روی سقف معابد بنا به شکل کشتی، سیمرغ ، اژدها، طاووس  و نقش انسان و بعضی حیوانات مانند اسب و میمون

و فیل (مورد علاقه بودند).

سقف معابد تزئینات پرکار از شیشه های قرمز

معبد کنفسیوس

دارای طاق های با شکوه بیشتر حالات فلسفی دارد تا هنری .

پاگودا

بناهای چتری شکل – چند طبقه و تعداد طبقات فرد- از درون دارای مارپیچ وهر چتر به ایوان گودی ختم میشود.

1-     ماموران امنیتی در آنجا به برسی مسائل مملکتی می پرداختند.

2-     جهت دعا و نیایش بوده

3-     پیشگویان چینی در آنجا طالع بینی می کردند ودر طبقه ی بالایی آن چراغی روشن می کردند و در آن جا جهت وزش باد را مشخص می نمودند.

دیوار چین

از شمال شرق چین به سمت شمال غرب امتداد دارد.

طول دیوار 6400 کیلومتر و ارتفاع دیوار 7-5/7 متر و عرض دیوار 5/7 متر است.

به فاصله هر چند متر برج های دیده بانی و دیوار بزرگتر تعبیه شده است.

4دیوار دارای چهار دروازه ی بزرگ

خاصیت دیوار

1-   جلوگیری از هجوم اقوام بیابانگرد زرد پوست به نام(هون ها)

2-   جلوگیری از خروج تخم ابریشم و خروج دهقان ها

سبک های معماری چین

1-جنوبی : انحنای سقف آن مانند شاخ گاو   : تزیینات زیاد

2-شمالی (قصری) : در قصرها مورد کاربرد بوده است      : تزیینات کمتر

برای چینی ها عدد زوج نحس است.

تاثیر رنگ در زندگی:

رنگ قابلیت انتقال پیام و احساسات در انسان و دیگر انرژی درمانی رنگ ها.

تاثیر رنگ آبی:

رنگ تقدّس ، آرامش، پاکی، با طراوت، تسکین دهنده اعصاب

رنگ آبی پلی بین زمین و آسمان، قدرت بینایی با رنگ با دیدن رنگ آبی.

دکتر مک فوتون:

 رنگ آبی خنثی کننده هیدروژن کربن و تولید اکسیژن.

*تعادل تنفس از طریق رنگ آبی و اجتماعی کردن.

تاثیر رنگ قرمز:

معایب:

تشدید خشونت انسان،غیر متعادل سازی انسان، ایجاد اذیت روانی.

مزایا:

اشتها آور،ایجاد فعالیت زیادبین حیوانات از قبیل زنبور.

*بالا بردن فشار خون توسط رنگ قرمز

*درمان بیماری مخملک توسط رنگ قرمز

*مبارزه با سرما توسطی رنگ قرمز

رنگ سبز:

احساس دوست داشتن زندگی و امید به زندگی.

رنگ ارغوانی:

انسان را به آرامش میرساند.

رنگ زرد:

دستگاه عصبی را به جنب و جوش و انسان را با نشاط و احساس خوبی را به انسان میدهد.

مغز انسان ها رنگ ها بهتر ذخیره میکند و به یاد می آورد.

در صد اشتباهات در اعداد و متون رنگی کمتر از متون سیاه وسفید است.

در آمریکا معماری به نام سیمون هنلی وجود دارد که در طراحی و ساخت پارکینگ‌ خودرو تخصص دارد.

در کشور آمریکا جای پارک ماشین از مشکلات و دشواری‌های جدی است، به همین دلیل رشته‌های تخصصی در این حوزه وجود دارد. هنلی اخیرا در کتابی به نام معماری پارکینگ خودرو، چند پارکینگ برتر با بهترین طراحی در جهان را معرفی کرده است.
اولین این سازه‌های پارکینگی یک ساختمان 11 طبقه است که در سال 1995 در شیکاگو ساخته شده.
این ساختمان سیمانی درون خود صدها قطعه فلز جای داده که در نقش دیوارهای اصلی این سازه به کار گرفته شده‌اند. سازه پارکینگی برتر دیگر باز هم در شیکاگو قرار دارد، اما این یکی در سال 1962 ساخته شده است.
این پارکینگ عجیب که در ظاهر و نگاه اول نمی‌توان فهمید که یک پارکینگ است، به شکل بلال ساخته شده است. این ساختمان 60 طبقه دارد و برای طی هر طبقه از آن، ماشین‌ها باید یک کیلومتر راه بروند.
سازه بعدی که پارکینگ برتر دنیا شناخته شده در آلمان قرار دارد و کار ساخت آن از سال 1986 شروع و در سال 1992 تمام شده است.
این پارکینگ البته فضای بسیار زیادی برای جا دادن ماشین‌ها در خود ندارد، اما طراحی زیبای آن این ساختمان را به سازه‌ای منحصر به فرد در کلن تبدیل کرده است.
سازه برتر بعدی در شهر لندن قرار دارد و به سال 1970 بازمی‌گردد. این سازه عظیم در درون خود فضای بسیار زیادی دارد که البته تیره و تار است. لیون فرانسه مرکز یکی دیگر از پارکینگ‌های برتر دنیاست که در سال 1994 ساخته شده است. اهمیت ویژه این سازه آن است که به صورت یک استوانه ساخته شده و هیچ نوری در درون آن وجود ندارد.
سازه برتر بعدی در شهر هیلبرون در شمال آلمان ساخته شده که شاهکاری از ترکیب نور و ساختار و تهویه و گردنه برای پیچیدن ماشین‌هاست. تصویر این سازه بیشتر به نقاشی تار عنکبوت یا کندوی عسل شبیه است.

پارکینگ 11 طبقه شیکاگو

سازه بلالی شکل در شیکاگو

پارکینگ لندن (1970 م)  

سازه استوانه‌ای در لیون فرانسه

  سازه تار عنکبوتی در آلمان

لوکوربوزیه 

در سوئیس به دنیا آمد در 29 سالگی به پاریس رفت.

اسم مستعار=چالز ادوات ژان نرت گیس.

اصلیت فرانسه ای است.

اولین خانه ای که طراحی کرد (لشودفونه) که متعلق به خودش بوده.

اولین کار طراحی را به اجرا رساند. و بعد از آن طرح یک ویلا را برای مدیر مدرسه طراحی و اجرا کرد.

آخرین کارش با نام(ژال نرت)‏که برای پدر مادرش طراحی کرده بود.

دیگر آثار وی : فالق ویلا و شود آب

سفر های گوناگون به اروپا داشته و در برلین با میس وندروهه که طراح بود شروع به کار کردند.

با بتن آشنایی کامل داشته.

معبد پارتنون را طراحی کرده است.

به طراحی فضای شهری می پرداخت.

عضو انجمن بین المللی معماران مدرن بود.

طراحی شهر برزیلا در شهر برزیل را انجام داده و به افراد پیاده اهمیت بسیاری قائل بود.

خانواده:

پدر و مادرش ساعت ساز بودن و حرفه پدر را ادامه نداده.

قیافه ای خشن داشت ولی در اصل مهربان ونرم بود.

اسکارنیمایر زیر دست کوربو بود.

اولین کار وی در دفتر مهندسی آگوست پره بود و آگوست اولین فردی بود که به بتن پی بردو در نمای ساختمان کار میکرد. 

مردم در این باور بودند که کوربو با بتن ازدواج کرده زیرا وی از بتن در کارهایش استفاده فراوانی میکرد.

کار در دفتر بهرانیس عقیده وی را تغییر داد و او را به طرف استوانه و مکعب و مخروط بردو کارهایش را بر اساس این اشکال برد.

در مسابقه اتحاد ملل شکست خورد. بعدها به آمریکا سفر کرد ولی با وی برخورد سردی داشتند.

کتابی با نام (وقتی کاتدرال سفید بود) نوشت که نامه ای به آمریکا بود.

بعد از جنگ جهانی دوم به خاطر ساختمانها و ترمیم آنها محبوبیت بیشتری کسب کرد و در این حال مشهورتر شد.

کوربو به علت مشهور شدن بعد از جنگ جهانی دوم نماینده فرانسه در کمیسیون کاخ سازمان ملل شد ولی وی علت این مقام را لیاقت خود میدانست.

کوربو با آسمان خراشها مخالفت داشت و با خانه های ویلایی موافق بود.

کوربو یک هنر مند با انرژی یک جنگجو با حرارت و یک مبلغ فوق العاده بود.

اصول پنج گانه لوکوربوزیه:

1- مرتفع سازی بنا نسبت به زمین به کمک ستون

2-بام مسطح و باغ روی بام

3-کاربرد پنجره کشیده و عمودی و نمای آزاد 

4-پلان آزاد

5-استفاده از سقفهای کنسول(پیش آمدگی سقف)

نظریه مردم نسبت به لوکوربوزیه

*از آثار مدرن و یکنواخت عده ای به بی توجهی وی به فرهنگ و تاریخ انتقاد کردند.

**لوکوربوزیه استاد مسلح معماری مدرن بود و از کارهی قرن10و20

در معماری فاصله گرفت و و به طراحی مکعب های مدرن به سمت تندیس های احساس گرایانه گرایش پیدا کرد. این موضوع را میتوان به وضوح در کارهای آخر وی دید.

از جمله این آثار میتوان به کلیسای رونشاند اشاره کرد.

*معماری تندیس گونه بلا استثنا از بتن ساخته میشود و بتن همچون خمیر مجسمه سازی ماده ی مناسب برای پدید آوردن اجسام بدیع بود در این ساختمانها سطح بتن نمایان است.

*کتابهای لوکوربوزیه*

کتاب اول وی( به سوی یک معمار مدرن)

منشور بینش مدرن در معماری1923

تفاوت مهندسی مکانیک با معماری را بیان کرد و از تقلید معماران انتقاد کرد.

کتاب دوم وی(شهر آینده)1924

منشور بینش معماری مدرن در شهر سازی است.

که بهترین شهرها را نیویورک و شیکاگو معرفی کرده بود و اروپا و دیگر شهرها را به ساخت چنین شهرهایی تشویق کرد.

ضحی حدید

13 اکتبر 1950 در بغداد به دنیا آمد

عناوین

خانم خارق العاده و اژدها بانو

مدارک

ریاضیات از دانشگاه آمریکایی بیروت فارغ التحصیل معماری از مدرسه لندن

کار خود را با عضویت در دفتر معماری OMA شروع کرد

اولین دختر مستقل 1985 در لندن

در حال حاضر پروفسور دانشگاه هنرهای کاربردی وین است.

در سال 2004 به عنوان اولین زن معمار توانست جایزه پرتیز کدرا را از آن خود کرد.

در سال2006 موفق به اخذ درجه افتخاری از دانشگاه بیروت شد.

به اعتقاد حدید همراه با پیشرفت تکنولوژی معماری هم حرکت می کند.

از ساختمان های گوشه دار به شکل ذوزنقه و زوایای تیز استفاده کرده است.

هدف ازساختن ساختمان های اجتماعی از طریق آن بتواند هیجان را به زندگی مردم ببخشد .

ایرادی که به معماری اکثر شهرهای بزرگ وارد می کند سرمایه گذاری نکردن برای عمومی سازی است.

کارهای ضحی حدید

1-آتش نشانی

2-پل مسکونی لندن رودخانه تمز 

3-مرکز هنرهی معماری معاصر رزیتال

4-ترمینال تراموا و پارکینگ اتومبیل استراسبورگ فرانسه

5-سکوی پرش اسکی در کوهستان برگسیل

6- پلی درزارا گوزا اسپانیا

7-آسمان خراشی در مارسی

طرح هایی که به مرحله ساخت نرسیده

کلوپ پیک در هنگ کنگ1982

اولین جایزه بین المللی

سالن اپرای کاردیف 1991